Benauwdheid en hoesten ’s nachts: De relatie tussen astma en allergieën

Regelmatig hoesten en benauwdheid ervaren ’s nachts, terwijl je eigenlijk probeert te slapen kan beangstigend zijn. Deze symptomen zijn vaak kenmerkend voor nachtelijke astma, maar kunnen ook wijzen op een huisstofmijtallergie. In dit artikel gaan we dieper in op de verschillen tussen astma en huisstofmijtallergie, hoe ze elkaar kunnen beïnvloeden, en welke behandelingen kunnen helpen om klachten zoals benauwdheid en hoesten te verlichten.

Benauwdheid en hoesten door een astma-aanval

Benauwdheid (vaak rondom de borstkas) en hoesten zijn typische astmatische klachten, die vaak samen optreden. Waarom deze klachten juist ’s nachts erger worden, is niet precies duidelijk. Wel zijn er sterke vermoedens over de onderliggende factoren. Het kan te maken hebben met factoren die de luchtwegen beïnvloeden, zoals:

• Hormonale veranderingen en luchtwegontsteking: Bij astma zijn de luchtwegen chronisch ontstoken. ’s Nachts daalt het niveau van cortisol. Dat is een hormoon dat normaal gesproken ontstekingen helpt onderdrukken. Door deze afname, kan de ontsteking in de luchtwegen toenemen, waardoor astmasymptomen zoals benauwdheid en hoesten verergeren.
• De lichaamspositie tijdens de slaap: Hoe je ligt tijdens de slaap kan verschil maken. Zijwaarts liggen of op je buik, kan de luchtwegen doen vernauwen en astmasymptomen gedurende de nacht verergeren. Plat op de rug slapen daarentegen, kan het slijm in de neus naar de achterkant van de keel laten druppelen en een nachtelijke hoest veroorzaken.
• Koude lucht op de slaapkamer: Een koele kamer is beter voor je nachtrust. Maar voor astmapatiënten kan het een aanval triggeren. Koude lucht is namelijk droog en verlies van vocht en warmte in de luchtwegen kan een astma-aanval veroorzaken.
• Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD): Dit is een aandoening waarbij maagzuur terugstroomt naar de slokdarm. Liggen maakt het gemakkelijker voor maagzuur om omhoog te komen in de slokdarm. ​Bij astmapatiënten kan deze ‘reflux’ de luchtwegen irriteren en hoesten en benauwdheid veroorzaken.
• Blootstelling aan allergenen: Afhankelijk van je specifieke thuissituatie en gevoeligheid kunnen allergenen benauwdheid en hoesten veroorzaken als je astma hebt. Huisstofmijt is het meest waarschijnlijk. Bedden en matrassen zitten vol met huisstofmijten. De uitwerpselen van mijten kunnen astmasymptomen uitlokken.Heb je huisdieren? Dan kunnen de huidschilfers van je huisdier ook voor klachten zorgen. Ook stofdeeltjes, pollen en schimmelsporen in de woon- en slaapkamer irriteren soms de luchtwegen en vergroten de kans op klachten zoals benauwdheid en hoesten vergroten.Specifiek over hoe huisstofmijten benauwdheid en hoesten kunnen veroorzaken, gaat de volgende paragraaf.

Benauwdheid en hoesten door huisstofmijtallergie

Huisstofmijten leven in je hele huis, maar je bed is een echte hotspot. Daar komen verreweg de meeste huisstofmijten voor. Het is er warm en vochtig. Het perfecte klimaat voor hun voortplanting.

De uitwerpselen van huisstofmijten, die zich ophopen in matrassen, dekens, kussens en lakens, bevatten sterke allergenen. Bij inademing kunnen deze bij mensen met een overactief immuunsysteem allergische reacties veroorzaken, waarbij genetische aanleg vaak een belangrijke rol speelt.

Hoewel astma voornamelijk een aandoening van de onderste luchtwegen is, richt een huisstofmijtallergie zich vooral op de bovenste luchtwegen, wat leidt tot klachten zoals niezen, een verstopte neus en jeukende ogen.

Niettemin, laat onderstaande afbeelding zien dat een allergie een multi-systeem aandoening is, waarbij het hele lichaam betrokken is. Met name de bovenste- en onderste luchtwegen, maar ook de huid en het spijsverteringskanaal (gastro-intestinale tractus).

Soms kan een huisstofmijtallergie dus ook zorgen voor een allergische reactie in de longen, waardoor astma-achtige symptomen optreden. Hoesten en benauwdheid op de borstkas bijvoorbeeld.

Je kunt hier last van ervaren gedurende de dag, maar mogelijk worden de klachten s ’nachts erger, omdat je dan in je bed ligt. De kans is dan groter dat je in aanraking komt met huisstofmijt.

Naast hoesten en benauwdheid, lijken onderstaande huisstofmijtgerelateerde klachten sterk op die van astma:

• kortademigheid
• Een piepende ademhaling
• Een verstopte neus

Huisstofmijtallergie en astma versterken elkaar

Astma en huisstofmijtallergie versterken elkaar. Dit komt doordat beide aandoeningen de luchtwegen prikkelen en ontstekingen veroorzaken.

Bij astma zijn de luchtwegen al chronisch geïrriteerd en vernauwd. Een allergie voor huisstofmijtuitwerpselen kan deze aandoening verder verergeren.

De allergenen in huisstofmijtuitwerpselen activeren het immuunsysteem. Dit zorgt niet alleen voor de eerder genoemde klachten zoals niezen en een verstopte neus, maar triggert ook astmatische symptomen zoals piepende ademhaling, hoesten en benauwdheid.

Andersom kan astma ervoor zorgen dat de luchtwegen gevoeliger worden voor allergenen, waardoor zelfs beperkte blootstelling aan huisstofmijt al een heftige reactie kan uitlokken. Deze wisselwerking maakt het vaak lastig om de klachten onder controle te krijgen.

Dit benadrukt nogmaals dat de bovenste en onderste luchtwegen nauw met elkaar verbonden zijn

Wat statistieken om dit verder te verduidelijken:

• 4 op de 10 patiënten met allergische neusklachten (zoals bij huisstofmijtallergie) heeft ook te maken met astmatische luchtwegklachten.
• Omgekeerd, heeft 8 op de tien mensen met astma ook last van allergische neusklachten.
• Ongeveer 50% van de patiënten met bijholteproblemen (sinusproblemen), heeft ook last van astmatische klachten.

Diagnostiek

Uitsluitsel vinden over wat de oorzaak is van je klachten kan lastig zijn. Is het een huisstofmijtallergie, astma of een combinatie van beide aandoeningen? Dat laatste noemen we allergisch astma genoemd.

Het is belangrijk om een arts te raadplegen en eventueel een allergietest of een longfunctieonderzoek te laten uitvoeren. Zo kun je de oorzaak van de klachten vaststellen. Hiermee vergroot je de kans op de juiste behandeling voor jouw specifieke situatie en zorg je ervoor dat je de symptomen beter onder controle kunt houden.

Verschillende behandelingsbenaderingen

• Huisstofmijtallergie wordt meestal behandeld met medicatie, zoals antihistaminica, neussprays en neusdouches. Deze behandelingen nemen niet de oorzaak weg, maar zijn gericht op het verminderen van klachten.
  Daarnaast kun je blootstelling aan huisstofmijten proberen te verminderen. Dit kan door beddengoed regelmatig op hoge temperatuur te wassen, anti-allergie hoezen, en kussenslopen te gebruiken, en de luchtvochtigheid in huis te verlagen.Bij het behandelen van astma worden meestal medicatie zoals luchtwegverwijders en ontstekingsremmers ingezet. Deze zijn specifiek gericht op het openen van de luchtwegen en het verminderen van de ontsteking in de luchtwegen. Het longfonds biedt meer informatie over deze behandelmethoden.
• Combinatie van beide aandoeningen: Als beide aandoeningen aanwezig zijn, kan het nodig zijn om zowel allergieën als astma tegelijk te behandelen. We noemen dat een multidisciplinaire aanpak. Zo kunnen symptomen effectief beheerst worden en kan verergering worden voorkomen.

Andere mogelijke oorzaak: Obstructieve slaapapneu (OSA)

We hebben astma en huisstofmijt besproken als mogelijke oorzaak voor nachtelijke benauwdheid en hoesten. We staan nog even kort stil bij een mogelijke derde oorzaak: Obstructieve slaapapneu (OSA).

Bij OSA raken de luchtwegen tijdelijk geblokkeerd tijdens het slapen. Deze blokkades kunnen leiden tot oppervlakkige ademhaling of ademstops. Hierdoor ontstaat ’s nachts vaak benauwdheid, wat een reflexmatige hoest kan uitlokken door de inspanning om adem te halen.

Bij OSA zijn benauwdheid en hoesten minder typisch. Ze kunnen dus optreden, maar alleen indirect. De aandoening is vooral herkenbaar aan snurken en ademstops.

Samenvatting

Nachtelijke benauwdheid en hoesten kunnen veroorzaakt worden door astma, huisstofmijtallergie of een combinatie van beide. Deze aandoeningen versterken elkaar vaak en worden verergerd door factoren zoals hormonale schommelingen, allergenen en een liggende houding.

Bij astma is chronische ontsteking van de luchtwegen de kern, terwijl huisstofmijtallergie vooral de bovenste luchtwegen prikkelt. Soms leidt deze allergie echter ook tot astma-achtige symptomen.

Astma wordt behandeld met luchtwegverwijders en ontstekingsremmers, terwijl huisstofmijtallergie vaak wordt aangepakt met antihistaminica en maatregelen om blootstelling te verminderen. Het onderscheid tussen astma en huisstofmijtallergie is dus belangrijk.

Bij gecombineerde klachten is juist een geïntegreerde behandeling nodig.

Andere oorzaken, zoals obstructieve slaapapneu (OSA), kunnen ook een rol spelen, maar zijn minder vaak direct gerelateerd aan hoesten en benauwdheid.

Raadpleeg een arts om de oorzaak te achterhalen en de klachten effectief te behandelen.

Geraadpleegde literatuur

• Global Allergy and Airways Patient Platform. (n.d.). Nocturnal asthma.
• Gorissen, M (2024). Meer dan een ongewenste bedgenoot? (webinar) Happy Living Academy.
• National Heart, Lung, and Blood Institute. (2021, September 30). Study: Biological clock may explain why asthma worsens at night. National Institutes of Health. 
• Weersink, E. (2023). Benauwdheid: Wanneer is het astma? (webinar) Happy Living Academy.